Giriş

Türkiye’de, özellikle son zamanlarda Ortadoğu ve Orta Asya’dan aldığı göçlerle birlikte yabancılar hakkındaki hukuki ve sosyal konular merak edilir hale geldi. Bu yazının konusu ise Yabancı kişilerin Türkiye’den sınır dışı edilmesi (deport) hakkındadır. Konu ile ilgili olarak Yabancılar ve Uluslararası Koruma kanunu incelenmelidir.

Kısaca Sınır dışı (Deport) Kararı

Sınır dışı kararı, kısaca özetlemek gerekirse; yetkili makamın vereceği karar üzere yabancının 1 yıl 3 yıl 5 yıl gibi süreler boyunca Türkiye dışına çıkarılmasını kapsamaktadır. Bu karar ile birlikte yabancı kişi Türkiye’de gözetim altına alınacak, mümkün olan en kısa sürede ise yurtdışına çıkartılacaktır. Kararda belirtilen süreler içerisinde ise yabancı kişi Türkiye’ye giriş yapamayacaktır.

Bu konu ile ilgili düzenlemeler, kararın uygulanması ve usulü, itiraz yolları bu yazıda incelenecektir. Burada incelecek hususların uygulanması ve sürecinin takibi karışık olması sebebiyle sınır dışı kararı hakkında Yabancılar ve Göçmenlik  hukuku üzerine tecrübeli bir Avukata danışmanız kesinlikle tavsiye edilmektedir.

Sınır Dışı Edilme Sebepleri

Sınır dışı edilme sebepleri ilgili kanunlarda belirtilmiştir. Öncelikle belirtmek gerekir ki sınır dışı kararı sadece yabancı kişiler hakkında uygulanacaktır. Türk vatandaşı olan kişilerin sınır dışı edilme durumu söz konusu değildir.

  • Türk Ceza Kanunu Madde 59’ Göre Sınır Dışı Edilme Kararı Bulunan Yabancılar;

Türk Ceza kanunu madde 59’a göre işlediği suç nedeniyle hapis cezasına hükmedilen yabancıların, cezanın infazından, koşullu salıverilmesinden veya denetimli serbestlik ile cezasının infazına karar verilmesi sonrası, sınır dışı edilip edilmeyeceği hakkında karar vermesi için içişleri bakanlığa yazı yazılır. İçişleri bakanlığı, kişi hakkında işlediği ceza ve benzeri durumlara bakarak sınır dışı edilip edilmeyeceği hakkında karar verir. Bu karara göre yabancı, infaz sonrası sınır dışı edilir veya edilmez.

  • Uluslararası Veya Ulusal Merciler Tarafından Terör Örgütü Sayılan Örgütlere Üye Olan, Destekleyen, İlişiği Bulunan Yabancılar
  • Türkiye’de Elde Ettiği Geliri Hukuka Aykırı Şekilde Kazanan Yabancılar;

Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini kaçakçılık, uyuşturucu imalatı veya satıcılığı gibi yollarla sağlayan yabancılar bu durumun tespiti üzerine sınır dışı edilecektir.

Bu konuda uygulamadaki en büyük hata söz konusu hukuka aykırı kazanç fiilinin yabancı tarafından işlenip işlenmediğinin tespiti için mahkeme kararının beklenmemesidir. Bu durumda ilgili makam adete bir mahkemeye dönüşüp kişiler hakkında hüküm verme yetkisine haiz olmaktadır. Bu durum çok büyük insan hakları ihlali yaratmakta olup, çözülmesi gereken konulardan birisidir.

  • Kamu Düzenine, Güvenliğine Veya Sağlığına Tehdit Olan Yabancılar;

Bu kavramlar belirsiz kavramlar olup yetkili merciin değerlendirme yetkisi bulunmaktadır. Hangi eylem kamu güvenliğine aykırı veya değil değerlendirmesi soyut bir değerlendirme olup örneklerle burada açıklanacaktır.

Kamu sağlığına tehdit kavramı, bulaşıcı hastalığı bulunan kimselerin sınır dışı edilmesini kapsamaktadır. Örneğin; Ebola virüsü bulunan kişinin çevresine bulaştırma ihtimali çok yüksek olduğu ve ülkede bir salgın hastalığa sebebiyet verebileceği için kamu sağlığına dayanarak yabancı hakkında sınır dışı kararı verilebilecektir.

Bir suç işlemiş ama suçun cezası, ceza zamanaşımına uğradığı için infaz edilememiş yabancı hakkında, kamu güvenliğine tehdit oluşturduğu gerekçesiyle sınır dışı kararı verilebilecektir.

Yine bir suç işlemiş yabancının ceza infaz edilse dahi tekrar işleme ihtimali göz önünde tutularak yabancı hakkında kamu düzenine tehdit gerekçesiyle sınır dışı kararı verilebilecektir.

  • Kendisine Verilen Vize Süresini 10 Günden Daha Fazla Aşanlar Veya Var Olan Vizesi İptal Edilen Yabancılar;

Bilindiği üzere ülkeye girerken verilen vize süresine veya vize istenmeyen kişiler içinde muafiyetin bittiği güne dikkat edilmesi gerekilmektedir. Olası aksaklıklar da ön görülerek vize bitimine artı 10 gün daha süre tanınmıştır. Bu on günün de sonunda Türkiye’den ayrılmayan yabancı hakkında sınır dışı kararı verilir.

Vizenin iptal edilmesi istisnai bir durum teşkil ettiği için iptal edilir edilmez Yabancının Türkiye’yi terk etmesi gerekmektedir. Bu sebeple vizesi iptal edilen yabancılar hakkında derhal sınır dışı kararı alınmaktadır.

  • Var Olan İkamet İzinleri Herhangi Bir Sebepten Dolayı Reddedilen Yabancılar;

İkamet izni reddedilen yabancıların ülkede kalmaları için başkaca haklı sebepleri yoksa (vize gibi) haklarında sınır dışı kararı verilecektir.

  • İkamet İzni Süresinin Bitiminden Veya İkamet Uzatma Başvurusu Reddedilmesinden 10 Gün Sonrasına Kadar Haklı Sebep Bulunmaksızın Türkiye’yi Terk Etmeyen Yabancılar;

İkamet izni biten kişiler haklı sebebi bulunmadıkça Türkiye’den çıkmak zorundadırlar. Buna rağmen 10 günden daha uzun süre çıkış yapmayan yabancılar için sınır dışı kararı verilecektir. Haklı sebep olarak uçak biletinin bulunmaması gibi örnekler verilebilir.

  • Çalışma İzni Olmadan Bir İş Yerinde Sigortalı Veya Sigortasız Çalışan Yabancılar;

Bir yabancının Türkiye’de çalışabilmesi için yetkili merciden alınmış çalışma iznine sahip olması gerekmektedir. Bu durum düzensiz iş gücünü ve serbest piyasayı dengede tutma amacını taşımaktadır. Bu sebeple çalışma izni olmadan çalışan yabancılar, sınır dışı edilecektir.

  • Kanunlarda Belirtilmiş Olan Türkiye’ye Yasal Giriş Ve Çıkış Yollarını İhlal Eden Veya Teşebbüs Eden Yabancılar;

Bu durum Türkiye’ye kaçak yollarla girmeyi ifade etmektedir. Kaçak bir şekilde Türkiye’de bulunan yabancının tespiti halinde sınır dışı edilecektir.

  • Türkiye’ye Giriş Yasağı Olmasına Rağmen Giriş Yapan Yabancılar;

Hakkında sınır dışı verilen yabancılar için aynı zamanda belli bir süre Türkiye’ye giriş yasağı kararı da verilmektedir. Bu yasağa rağmen giriş yapan yabancılar tekrardan sınır dışı edilecektir.

  • Uluslararası Koruma Başvurusu Reddedilen, İptal Edilen Veya Biten Yabancılar;

Uluslararası koruma başvurusu detaylı bir konu olup başka bir yazımızda incelecektir.

Sınır Dışı Edilme Usulü

A- Olağan Usul

Sınır dışı edilme kararı yukarıda belirtilen sebeplerden birine dayanarak Valiliğe bağlı il göç idaresi tarafından verilir. İl göç idaresi bu kararını 48 saat içinde alır.

Sınır dışı kararının alınmasından sonra karar, kişiye, yasal temsilcisine veya avukatına tebliğ edilir. Sınır dışı kararının içinde kararın gerekçeli sebepleri ile Türkiye’yi terke davet yazısı bulunur. Bu durumda yabancının yapabileceği iki durum söz konusudur;

  • Terke davet yazısında 15 ila 30 gün arasında yabancıya bir süre belirtilir ve yabancıdan bu sürede ülkeyi terk etmesini belirtir. Yabancı ilk ihtimalde davette belirtilen süre içinde ülkeyi terk eder. Bu durumda yabancılar zorluk çıkarmadan kendi istekleri ile ülkeyi terk ettikleri için bu yabancılar hakkında Türkiye’ye giriş yasağı kararı verilmeyebilir.
  • İkinci ihtimalde ise yabancı, 7 gün içerisinde İdare mahkemesine sınır dışı kararının iptali için dava açabilir. Bu davanın açılması ile sınır dışı işlemleri kendiliğinden durur. Fakat bunun için dava açıldığını yetkili merciye bildirilmelidir. Bu davada verilecek karar kesin olması sebebiyle bir avukat aracılığı ile davanın açılması tavsiye edilmektedir.

B- Olağan dışı Usul

Sınır dışı edilmenin olağan yolu yukarıda belirttiğimiz gibidir. Fakat bazı durumlarda yabancının kaçma ihtimalinin olması veya başka insanlara zarar verme ihtimalinin bulunması söz konusu olabilir. Bu durumlar için yukarıdaki olağan yoldan farklı bir sınır dışı usulü belirlenmiştir.  Bu kişilere ülkeyi terk davetiyesi verilmez ve doğrudan idari gözetim altına alınırlar;

  • Ülkeyi terke davet yazısında belirtilen sürede ülkeyi terk etmeyen yabancılar,
  • Ülkeye yasal giriş ve çıkış yolları dışında giriş yapmış kişiler,
  • Sahte belge kullanan yabancılar,
  • Kaçma veya kaybolma ihtimali olan yabancılar,
  • Gerçek dışı belge ve bilgilerle ikamet izni alan veya almaya çalışan yabancılar,
  • Kamu düzeni, güvenliği ve sağlığı açısından tehdit oluşturan yabancılar,

Hakkında idari gözetim kararı alınır.

İdari Gözetim Kararı

İdari Gözetim kararı, yabancının yukarıda bahsedilen sebeplerden dolayı Geri Gönderme Merkezinde gözaltına alınması ve 6 aya kadar gözaltında tutulmasıdır. 6 aydan sonra yabancının iş birliği yapmaması veya gerekli bilgi veya belgeleri temin etmemesi durumunda 6 ay daha uzatılabilir.

Hakkında İdari gözetim kararı bulunan yabancının durumu her ay yetkili merci tarafından değerlendirilip devam edip etmeyeceğine karar verilir. Eğer devam edilmemesi kararı verilecekse her zaman bu karar verilebilir, ayın dolmasının beklenmesine gerek yoktur.

Salıverilecek yabancı, içişleri bakanlığına bildirilir. Bakanlığın onayı ile de kişinin idari gözetimi sonlandırılır. İdari Gözetimi son bulan yabancının kaçma ihtimalini önleme amacıyla aşağıdaki gözetim yollarından biri veya birkaçı en fazla 24 aya kadar uygulanabilir;

  • Bildirimde Bulunma ( Ör: Ayda bir kuruma gidip imza atma)
  • Geri Dönüş Danışmanlığı Alma
  • Elektronik izleme yoluyla takip
  • Maddi teminat verilmesi
  • Gönüllü kamu hizmetinde bulunma
  • Belirli bir adreste oturma
  • Aile Temelli Geri Dönüş

Yabancı hakkında verilen alternatif gözetim yollarına uyulmaması durumunda yabancı hakkında yeniden İdari Gözetim Kararı verilebilir.

Yargı Yolu

Sınır dışı kararının alınmasına karşı kararın tebliğinden itibaren 7 gün içerisinde İdari Mahkemesine başvuruda bulunulur. Bu durumda mahkeme sonuçlanana kadar yabancı sınır dışı edilemeyecektir.

İdari gözetim Kararı ile Elektronik izleme yoluyla takibe karşı Sulh Ceza Hakimine başvuruda bulunulur. Bu başvuruyu Sulh Ceza Hakimi 5 gün içinde sonuçlandırır.