Ticaret hayatında dönemin ihtiyaçları ve AB’ye uyum yasaları göz önüne alınarak, anonim şirketlerde tasfiye süreci ve işleyişi 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda anonim şirket ve ortaklıklar adına özel olarak düzenlenmiştir. Eski TTK tasfiye konusunu tüm şirket türleri bakımından genel bir düzenlemeye tabii tutmuşken, uygulamada şirketlerin yapısal olarak değişiklikler göstermesi bazı uyuşmazlıkların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bu uyuşmazlıkların engellenip, ticari hayatın korunabilmesi için anonim şirketlerin tasfiyesi köklü bir değişikliğe uğramış ve nihayetinde ayrı bir bölüm olarak mevzuatımızda düzenlenmiştir.

Anonim ortaklık, pay sahiplerinden bağımsız bir tüzel kişiliği olan bir hukuki şahıstır. Söz konusu hukuki kişilik ticaret sicilinden silinme ile sona erer. Anonim ortaklığın bitimi işlemlerin sona ermesi ile başlar ve daha sonrasında tasfiye işlemlerine girişilir.

Anonim şirketin sona erme hallerini TTK m.529 hükmünde verilen bilgiler doğrultusunda açıklayacak olursak:

  • Sürenin sona ermesine rağmen işlere fiilen devam etmek suretiyle belirsiz süreli hale gelmemişse, esas sözleşmede öngörülen sürenin sona ermesiyle,
  • İşletme konusunun gerçekleşmesiyle veya gerçekleşmesinin imkansız hale gelmesiyle,
  • Esas sözleşmede öngörülmüş herhangi bir sona erme sebebinin gerçekleşmesiyle,
  • Gerekli usul kurallarına (TTK m.421) uygun olarak alınan genel kurul kararıyla
  • Şirketin iflasına karar verilmesiyle,
  • Kanunlarda anonim şirket için öngörülen diğer sona erme hallerinde,
  • Gerekli organların tanınan zaman içinde kurulamaması veya uzun süreden beri bulundurulmaması hallerinde mahkeme kararı ile, (anonim şirketin feshi)
  • Haklı nedenlerin varlığı halinde mahkemeye başvurularak alınan mahkeme kararı ile, sona erer. (her ortak şirketin feshini isteyebilir)

*Sona erme sebepleri ile sicilden terkin zamanı arasındaki süreç, tasfiye süreci olarak adlandırılmaktadır. Sürecin başlangıcında Ticaret Sicil Müdürlüğü’ne şirket sonra erme bildirimi yapılır ve bu bildirim tasfiye sürecine girildiğini gösterir.

I.a. ANONİM ŞİRKETLERDE TASFİYE BAŞLANGICI

Ticari ortamda her şirketin kurulum ve işleyiş amacı ekonomik anlamda değer kazanmak iken tasfiye sürecine girmiş olan bir şirketin amacı alacakların korunması ve kalan şirket malvarlıklarını pay sahiplerine dağıtmak olacaktır. Tasfiye amacında olan şirketlerin işlemlerini doğru bir şekilde gerçekleştirebilmeleri amacıyla kanun koyucu tasfiye prosedürünü uygulayacak memurların atanmasını zorunlu hale getirmiştir. Tasfiye memurlarının atanması TTK m. 536/1-2’ de düzenlenmiştir.

TTK’ ya göre memurları; esas sözleşme, genel kurul kararı, kanunla atama veya istisnai bir yol olan mahkeme kararıyla atama şeklinde atanıp, göreve başlarlar. Ayrıca memurlar pay sahipleri veya üçüncü kişiler arasından seçilebilirler.

Atanma ile adeta bu şirketin bir organı haline gelen memurlar, ilk olarak şirketin durumunu gözden geçirir; alacakları, borçları ve malvarlığını inceleyip, şirketin bütün hesaplarını toplarlar. Bu incelemelerden sonra şirketin ekonomik durumu ve malvarlıklarını kapsayan envanter ve bilanço çıkarırlar. Raporların tümünü anonim şirket genel kurulunun onayına sunulur. Genel kurulun onayından sonra tasfiye memurları şirket evrakları ve defterlerine el koyarlar. Tasfiye memurlarının şirkete karşı, kanundan ve vekalet ilişkisinden kaynaklanan bir sadakat ve özen yükümlülüğü vardır. Tasfiye sırasında ve sonrasında şirket ile ilgili sırları saklamakla yükümlüdürler.

Şirket organları tasfiye sürecinde de varlığını devam ettirmekte, bu süreçte hak elde edip borç altına girebilmektedir.

Anonim Şirket Alacaklıları

Tasfiye memurları incelemiş oldukları evraklardan şirket alacaklısı olan kişileri tespit eder ve bu kişilere alacaklarını bildirmek için davetiye çıkarırlar.

Aynı zamanda belgelerden anlaşılamayan diğer alacaklılar için ilan yoluyla çağrılma yapılır. Kişiler bu çağrıya herhangi bir cevap vermezler ise memurlar, alacakları bakanlıkça belirlenmiş olan banka hesabına yatırır ve alacak orada depo edilir.

  • Anonim Şirketin Mallarının Borçlarından Az Olduğu Durumda:

Tasfiye memurları bu durumu anonim şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki Asliye Ticaret Mahkemesine bildirmelidir. Bu bildiriden sonra mahkeme şirketin iflasının açılmasına karar verecektir.

  • Anonim Şirketin Mallarının Borçlarından Fazla Olduğu Durumda:

Tasfiye memurları, tasfiye işlemlerinden kalan bu fazla parayı şirket adına bir banka hesabına yatıracaktır.

  • Anonim Şirketin Muaccel Olmamış Borçları Olduğu Durumda:

Vadesi henüz gelmemiş borçlar derhal ödenir, alacaklının ödemeyi kabul etmeme gibi bir hakkı mevcut değildir.

  • Anonim Şirketin Mallarının Satılması:

Mallar tasfiye sürecinde tasfiye memurları tarafından pazarlık usulüyle satılabilecektir, malların toptan şekilde satılabilmesi için genel kurul kararı alınabilir.

A.II. ANONİM ŞİRKETLERDE TASFİYE BİTİMİ

Yukarıda anlatılan sürecin sonunda tasfiye edilmiş şirketin borçlarını ödemesi ve pay bedellerinin geri verilmesinden sonra da elinde malvarlığı bulunduruyor olabilir. Şirketin esas sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamış ise kalan malvarlığı pay sahipleri arasında ödedikleri sermayeler ve imtiyaz hakları oranında dağıtılacaktır. Alacaklılara üç kez çağrı yapılacaktır ve bu çağrıların üstünden bir yıl geçmedikçe kalan varlıklar dağıtılamayacaktır. Söz konusu süre alacaklıları koruyan emredici nitelikte bir hükümdür. Ancak mahkemenin kararı ile bu dağıtım alacaklılara zarar vermediği sürece bir senelik süre indirilebilecektir.