Deport Yolcu Nedir? Deport Etmek Nedir?
Bulunduğu ülkenin vatandaşı olmayan ve vize süresinin dolması, çalışma izninin bitmesi, suç işlenmesi gibi çeşitli nedenler sebebiyle kendi ülkesine ya da başka bir ülkeye hava yolu aracılığı ile yollanan kişilere, deport ya da sınır dışı edilen yolcu denir. Deport kararı Türkiye’de bulunan yabancıların sınır dışı edilmeleri ve haklarında Türkiye’ye giriş yasağı konulması anlamına gelir. Hakkında sınır dışı etme kararı bulunan bir yabancının kendi ülkesine, transit gideceği ülkeye ya da üçüncü bir ülkeye çıkışının yaptırılır.
Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne vatandaşlık bağı olmayan kişiler yabancı kabul edilir. Türkiye’deki yabancılar çeşitli kanunlarla koruma altına alınmıştır fakat yabancılıktaki temel unsur vatandaşlık bağının kurulmamış olmasıdır.
YUKK’nun 54 üncü maddesinde düzenlenen sebepleri ihlal edenler hakkında sınır dışı etme kararı (deport etme) uygulanır. Kanun hükmünde açıkça söylendiği üzere bu karar Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün talimatı üzerine sadece valiliklerce alınabilir. Karar alınırken ülkeye giriş yasağı süresi de valilikçe belirlenir. Sınır dışı etme kararının değerlendirme ve karar aşaması en fazla 48 saat sürer. Karar, “gerekçeleriyle birlikte” hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancıya veya yasal temsilcisine ya da avukatına bildirilir. Hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancı, bir avukat tarafından temsil edilmiyorsa kendisi veya yasal temsilcisi, kararın sonucu, itiraz usulleri ve süreleri hakkında bilgilendirilir. Karara karşı yargı yolu açıktır.
Yabancı veya yasal temsilcisi ya da avukatı, sınır dışı etme kararına karşı, kararın bildirildiği günden itibaren “yedi gün” içinde idare mahkemesine başvurabilir. Mahkemeye başvuran kişi, sınır dışı etme kararını veren makama da başvurusunu bildirir. Mahkemeye yapılan başvurular on beş gün içinde sonuçlandırılır. Mahkemenin bu konuda vermiş olduğu karar kesindir. Yabancının rızası saklı kalmak kaydıyla, dava açma süresi içinde veya yargı yoluna başvurulması hâlinde yargılama sonuçlanıncaya kadar yabancı sınır dışı edilmez.
Deport Kararırı Kimlere Verilir? Süreci Nasıldır?
Kanunun 54 üncü maddesinde yer alan durumlardan birinin veya bir kaçının oluşması durumunda, YUKK’nun 55 inci maddesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla, valiliğin sınır dışı etme kararı alması zorunludur.
Aşağıda sayılanlar YUKK’nun 54 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan kimseler olup haklarında sınır dışı etme kararı alınır.
1)5237 sayılı Kanunun 59 uncu maddesi kapsamında sınır dışı edilmesi gerektiği değerlendirilenler, (Ilgili Kanun: İşlediği suç nedeniyle hapis cezasına mahkûm edilen yabancı, denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezasının infazına veya koşullu salıverilmesine karar verildikten ve her halde cezasının infazı tamamlandıktan sonra, durumu, sınır dışı işlemleriyle ilgili olarak değerlendirilmek üzere derhal İçişleri Bakanlığına bildirilir.)
2)Terör örgütü veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar,
3)Türkiye’ye giriş, vize ve ikamet izinleri için yapılan işlemlerde gerçek dışı bilgi ve sahte belge kullananlar,
4)Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollardan sağlayanlar,
5)Kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar,
6)Vize veya vize muafiyeti süresini on günden fazla aşanlar veya vizesi iptal edilenler,
7)İkamet izinleri iptal edilenler,
8)İkamet izni bulunup da süresinin sona ermesinden itibaren kabul edilebilir gerekçesi olmadan ikamet izni süresini on günden fazla ihlal edenler
9)Çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilenler
10)Türkiye’ye yasal giriş veya Türkiye’den yasal çıkış hükümlerini ihlal edenler,
11)Hakkında Türkiye’ye giriş yasağı bulunmasına rağmen Türkiye’ye geldiği tespit edilenler,
12)Uluslararası koruma başvurusu reddedilenler, uluslararası korumadan hariçte tutulanlar, uluslararası koruma başvurusu kabul edilemez olarak değerlendirilenler, uluslararası koruma başvurusunu geri çekenler, uluslararası koruma başvurusu geri çekilmiş sayılanlar, uluslararası koruma statüleri sona eren veya iptal edilenlerden haklarında verilen son karardan sonra 6458 Sayılı Kanunun diğer hükümlerine göre Türkiye’de kalma hakkı bulunmayanlar,
13)İkamet izni uzatma başvuruları reddedilenlerden, on gün içinde Türkiye’den çıkış yapmayanlar,
14)Uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından tanımlanan terör örgütleriyle ilişkili olduğu değerlendirilenler.
Bunlara ek olarak şunu belirtmek gerekir ki; her ne kadar sayılar şartları taşısada deport kararı alınmayacak durumlar söz konusu olabilir. Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar, ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler, hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar, mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları ve tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları hakkında deport kararı alınamaz. Bu kapsamdaki değerlendirmeler herkes için farklı yapıldığı, mühim ve unutulmaması gereken husustur.
Sayılan sebeplerle sınırlı kalmayıp her sebep için farklı sonuç doğurabilmektedir.
Terke Çağrı Nedir?
Sınır dışı etme kararı alınanlara, sınır dışı etme kararında belirtilmek kaydıyla, Türkiye’yi terk edebilmeleri için on beş günden az olmamak üzere otuz güne kadar süre tanınır. Ancak, kaçma ve kaybolma riski bulunanlara, yasal giriş veya yasal çıkış kurallarını ihlal edenlere, sahte belge kullananlara, asılsız belgelerle ikamet izni almaya çalışanlara veya aldığı tespit edilenlere, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlara bu süre tanınmaz.
Kabul edilebilir bir mazereti olmadan verilen süre içerisinde ülkeden çıkış yapmayan, kaçma ve kaybolma riski bulunan, Türkiye’ye giriş veya çıkış kurallarını ihlal eden, sahte ya da asılsız belge kullanan, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar hakkında valilik tarafından idari gözetim kararı alınır ya da idari gözetime alternatif yükümlülükler getirilir. Hakkında idari gözetim kararı alınan yabancılar, yakalamayı yapan kolluk birimince geri gönderme merkezlerine kırk sekiz saat içinde götürülür.
Geri gönderme merkezlerindeki idari gözetim süresi altı ayı geçemez. Bu süre içerisinde gerekli uzlaşmalar sağlanamazsa ancak bir kereye mahsus olarak süre altı ay daha uzatılır. İdari gözetim kararıyla alakalu sulh ceza hakimliğine başvurulabilinir, başvuru dilekçesi derhal ulaştırılır. Sulh ceza hakimliği 5 gün içinde karar verir, kararı kesindir. Idari gözetim kararının gerekliliği her ay değerlendirilir.
Geri gönderme merkezinden sonra ya da doğrudan uygulanabilen idari gözetime alternatif yükümlülükler; belirli adreste ikamet etme, bildirimde bulunma, aile temelli geri dönüş, geri dönüş danışmanlığı, kamu yararına hizmetlerde gönüllülük esasıyla görev alma, teminat ve elektronik izleme gibi sıralanabilinir fakat bunlara uymayanlar geri gönderme merkezine alınabilir.
Türkiye’den çıkış için süre tanınan kişilere, Çıkış İzin Belgesi verilir. Bu belge harca tabi değildir. Vize ve ikamet harçları ile bunların cezalarına ilişkin yükümlülükler deport edilen kişiye aittir.
Deport Kararının Uygulanması
Kararın ardından, geri gönderme merkezlerinde kalan veya alternatif yükümlüklüklere tabii tutulan yabancılar; kolluk kuvvetlerince sınır kapılarına götürülür.
Deport edilen yabancı, seyahat masraflarını kendi karşılar. Fakat yabancının masrafı karşılamaya yeterli veya hiç bütçesi yoksa Genel Müdürlükçe karşılanabilir.
Sınır dışı edilme sebeplerine göre bulunduğu ülkede belirli bir süre girememe ya da hayatı boyunca ülkeye alınmama gibi durumlar doğabilir. Vize ihlali gibi durumlarda süreye göre hesaplanan giriş yasağı süreleri konmaktadır. 04.04.2013 tarihli ve 6458 numaralı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, “Türkiye’ye Giriş Yasağı” başlığında 9. Maddesinde ilgili süreler açıklanmıştır.